İştirak Nafakası (Çocuk Nafakası) 2024

 

İştirak Nafakası

İştirak nafakası (çocuk nafakası), Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 182. maddesi uyarınca, velayet hakkı kendisine verilmeyen eşin, çocuğun bakım ve geçim giderlerine mali gücü oranında katılma yükümlülüğüdür. Bu yükümlülük, anne-baba olmaktan doğan bir sorumluluktur ve TMK’nın 327. maddesiyle de teyit edilmiştir.

Çocuk Hakları Sözleşmesi ve Devletin Rolü

Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 27. maddesi, çocuğun fiziksel, zihinsel, ahlaki, ruhsal ve sosyal gelişiminden öncelikle anne-babanın sorumlu olduğunu belirtir. Ayrıca, devletin bu imkanların sağlanmasına yardımcı olmak için gerekli önlemleri alması gerektiğini vurgular.

Eşlerin Sorumlulukları

TMK’nın 185. maddesine göre, eşler, çocukların bakımı, eğitimi ve gözetimi konusunda birlikte sorumludur. Eşler ayrıca birbirlerine destek olmakla yükümlüdür. Boşanma ve ayrılık durumlarında ise, hakim, anne ve babanın haklarını ve çocukla ilişkilerini düzenler. Velayet hakkı tek bir eşe verildiğinde, diğer eşin de çocuğun bakım giderlerine katkıda bulunması gerekmektedir.

İştirak Nafakasının Düzenlenmesi

TMK’nın 182/3 maddesi, velayet hakkı kendisine verilmeyen eşin, çocuğun geçim giderlerine katkısını düzenler. İştirak nafakası, çocuğun bakım, eğitim ve diğer giderlerine mali gücüyle orantılı olarak yapılacak katkıdır. Çocuğun velayeti her iki eşe de verilmemişse, her ikisi de iştirak nafakası ödemekle yükümlüdür.

Evlilik Dışı Doğan Çocuklar

TMK’nın 329. maddesi, evlilik dışında doğan çocuklar için de velayet hakkının düzenlenmesini ve iştirak nafakasının talep edilmesini mümkün kılar.

İştirak Nafakasının Amacı

İştirak nafakası, özellikle boşanma sonrası ortaya çıkan yeni durumda çocukların korunmasını ve giderlerinin karşılanmasını amaçlar. Anne ve babanın birlikte yaşamaması ve velayetin tek bir tarafta bulunması gibi durumlarda, çocuğun maddi sıkıntılar yaşamaması için iştirak nafakası önemlidir.

Hakimin Rolü ve İştirak Nafakası Kararı

Hakim, velayet hakkına sahip olmayan eşin ne kadar katkıda bulunacağını belirler. Ancak, boşanma davası sırasında talep olmadıkça, hakimin re’sen iştirak nafakasına hükmetmesi konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bu konuda bir görüş, hakimin talep olmadan iştirak nafakasına karar veremeyeceğini savunur.

 

 

İştirak Nafakasının Uygulandığı Durumlar

Evliliğin Geçersizliği ve İptali

TMK madde 145’e göre, evlilik sırasında bir eşin zaten evli olması, akıl hastası olması, ayırt etme gücünden yoksun olması veya eşler arasında evlenmeye engel derecede yakınlık bulunması durumunda evlilik geçersizdir.

Evlilik sırasında bir eşin geçici olarak ayırt etme gücünden yoksun olması, evlenme beyanının yanılgı, aldatma veya korkutma sebebiyle sakat olması veya kanuni temsilcinin izninin alınamaması durumlarında evliliğin iptali söz konusudur.

TMK madde 147’ye göre, geçersizliğine karar verilen evliliklerde çocuk evlilik içinde doğmuş sayılır ve kararın kesinleşmesinden sonra hakim çocuğun anne-baba ile ilişkisini düzenler. TMK madde 328 uyarınca anne ve babanın çocuğa bakma yükümlülüğü çocuğun reşit olana kadar devam eder. Velayet hakkına sahip olmayan tarafın çocuğun giderlerine katılma yükümlülüğü de bu durumda geçerlidir.

Boşanma ve Ayrılık

TMK madde 182 uyarınca, boşanma ve ayrılık durumlarında hakim, çocuğun menfaatlerini gözeterek velayet hakkını bir eşe verir ve diğer eşin çocukla ilişkisini düzenler. Hakim, velayet hakkı kendisine verilmeyen eş için iştirak nafakasına da karar verebilir.

Evlilik Dışında Doğan Çocuğun Bulunması

TMK madde 282/1’e göre çocuk ile anne arasındaki soybağı doğumla kurulur. Evlilik dışında doğan çocuk annenin nüfus kütüğüne kaydedilir ve annesinin soyadını alır. TMK madde 337/1’e göre evlilik dışı doğan çocuğun velayeti annesindedir.

Evlilik dışında doğan çocuk için babadan nafaka talep edilebilmesi için öncelikle çocuk ile babanın arasında soybağının kurulmuş olması gerekir. Soybağı, anne ile evlilik, tanıma veya babalık davası sonucunda kurulur. Evlilik dışında doğan çocuğun giderleri anneye aittir. Ancak babalık davası açma yetkisi olan anne, TMK madde 329 uyarınca nafaka talebinde bulunabilir. Bu durumda iştirak nafakası, babalık davası içerisinde veya babalık kararından sonra ayrı bir dava ile istenebilir. Babalık davası sonucunda çocuğun velayeti kendisine verilmeyen tarafın çocuğun yetiştirilmesi giderlerine katılması gereklidir ve bu nedenle ödeyeceği nafaka iştirak nafakasıdır.

TMK madde 332/2’ye göre, davada soybağı tespit edilirse hakim, davalının uygun miktarda nafakayı depo etmesine veya geçici olarak ödemesine karar verebilir. TMK madde 333 uyarınca, babalık davasında nafaka talep edilirse ve hakim, davalının baba olma ihtimalini güçlü görürse, çocuk için nafakaya karar verebilir. Bu nafaka, tedbir nafakası niteliğinde olup babalık kararı kesinleştikten sonra iştirak nafakasına dönüşür. Ayrıca, babalık davası kabul edilirse, hakim talep olmaksızın da çocuk için uygun bir nafakaya hükmedebilir.

İştirak Nafakasının Özellikleri

Mali Güç Oranında Katkı

İştirak nafakası, velayet hakkı kendisine verilmeyen eşin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine mali gücü oranında katkıda bulunmasını sağlar. Bu katkı, çocuğun ihtiyaçları ve ebeveynin mali durumu göz önünde bulundurularak belirlenir.

Çocuğun Menfaatlerinin Önceliği

İştirak nafakası kararlarında temel ilke, çocuğun menfaatlerinin korunmasıdır. Hakim, çocuğun sağlığı, eğitimi ve genel refahı gibi faktörleri dikkate alarak nafaka miktarını belirler.

Değişen Koşullara Göre Ayarlanabilirlik

İştirak nafakası miktarı, ebeveynlerin mali durumlarındaki değişiklikler veya çocuğun ihtiyaçlarındaki değişimler gibi faktörlere bağlı olarak zaman içinde revize edilebilir.

İştirak Nafakasının Sonlandırılması

Çocuğun Reşit Olması:

• Çocuk reşit olduğunda, yani 18 yaşına ulaştığında, iştirak nafakası yükümlülüğü genellikle sona erer. Ancak, özel durumlar (örneğin, çocuğun eğitimi devam ediyorsa) nedeniyle nafaka yükümlülüğünün devam etmesi kararlaştırılabilir.

Özel Durumlar:

• Çocuğun evlenmesi, kendi geçimini sağlayacak düzeyde gelir elde etmesi veya velayetin değişmesi gibi durumlar, iştirak nafakasının sonlandırılmasına neden olabilir.

Çocuk için Nafaka Hesaplaması

İştirak nafakasının miktarı, TMK madde 330 uyarınca belirlenir. Buna göre, nafaka miktarının tespitinde çocuğun yaş ve ihtiyaçları, anne-babanın mali durumu ve çocuğun gelirleri göz önünde bulundurulur.

Çocuğun Giderleri

• Yiyecek Giderleri: Çocuğun sağlıklı gelişimi için yiyecek ihtiyaçlarının karşılanması esastır. Bu nedenle yiyecek giderleri, iştirak nafakasının kapsamında değerlendirilir.
• Giyecek Giderleri: Çocuğun giyecek ihtiyaçları, iştirak nafakası miktarının belirlenmesinde dikkate alınır.
• Barınma Giderleri: Çocuğun uygun yaşam koşullarına sahip olması gerektiğinden, barınma giderleri önemlidir.
• Sağlık Giderleri: Çocuğun sağlık durumu, iştirak nafakası miktarının belirlenmesinde önemli bir faktördür.
• Dinlenme Giderleri: Çocuğun dinlenme ve sosyal aktivitelere katılımı için gereken giderler, iştirak nafakasında dikkate alınır.
• Eğitim ve Öğretim Giderleri: Çocuğun eğitim giderleri, iştirak nafakası miktarının belirlenmesinde önemli bir unsurdur.
• Harçlık Giderleri: Çocuğun günlük ihtiyaçları için gereken harçlık, iştirak nafakasının hesaplanmasında göz önünde bulundurulur.
• Ulaşım Giderleri: Çocuğun ulaşım ihtiyaçları, iştirak nafakası miktarının belirlenmesinde dikkate alınır.

Çocuğun Gelirleri

Çocuğun gelirleri, iştirak nafakasının miktarının belirlenmesinde göz önünde bulundurulur. Çocuğun geliri, nafaka miktarının azaltılmasına sebep olabilir, ancak anne veya babanın nafaka yükümlülüğünü tamamen ortadan kaldırmaz.

Anne ve Babanın Ekonomik ve Sosyal Durumu

İştirak nafakasının miktarı belirlenirken, anne ve babanın ekonomik ve sosyal durumu incelenir. Hakim, tarafların mali durumunu değerlendirirken çeşitli kaynaklardan bilgi toplayabilir.

Hakimin Takdir Yetkisi

Hakim, iştirak nafakasını hakkaniyete uygun ve serbestçe belirler. Hakim, çocuğun yaş, cinsiyet, eğitim durumu ve sağlık durumu gibi faktörleri dikkate alarak nafaka miktarını belirler.

Tarafların Anlaşması

Taraflar, iştirak nafakasının miktarı konusunda anlaşabilirler. Ancak, anlaşmanın hukuki bir sonuç doğurabilmesi için hakim tarafından onaylanması gerekir. Hakim, tarafların anlaşmasını değerlendirirken çocuğun yararını gözetir. Anlaşma, iştirak nafakasının miktarını, artış oranını, süresini ve para cinsini kapsayabilir.

İştirak Nafakasının Ödenmeye Başlanması

Boşanma Kararı ile Başlaması

İştirak nafakası genellikle boşanma davasında talep edilir ve boşanma kararı ile hükmedilir. Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte iştirak nafakası ödenmeye başlar. Ancak, boşanma kararına rağmen çocuk, velayet hakkı sahibi olmayan tarafça bakılıyorsa, iştirak nafakası çocuğun velayet hakkı sahibine teslim edilmesiyle başlar.

Boşanma Kararı Sonrasında Başlaması

Eğer boşanma davası sırasında iştirak nafakasına hükmedilmemişse, velayet sahibi taraf çocuğun erginliğine kadar iştirak nafakası talep edebilir. Bu durumda, iştirak nafakası dava tarihi itibarıyla başlar.

Soybağının Kurulması Durumunda İştirak Nafakası Ödemesinin Başlangıcı

Soybağının kurulmasıyla birlikte iştirak nafakası talep edilebilir. Babalık davası ile birlikte iştirak nafakası talep edilirse, hakim dava tarihinden itibaren tedbir nafakasına karar verebilir. Babalığa hükmedilirse, iştirak nafakası hükmün kesinleşmesiyle başlar.

Doğum ile Başlaması

Evlilik süresince veya evliliğin sona ermesinden sonraki 300 gün içinde doğan çocuğun babası koca kabul edilir. Çocuk doğmadan iştirak nafakasına hükmedilemez. Çocuğun doğumuyla birlikte iştirak nafakası talep edilebilir.

Velayetin Değişmesi Durumunda İştirak Nafakası Ödemesinin Başlangıcı

Velayet hakkının değişmesi durumunda, yeni velayet sahibine kararın kesinleşmesinden itibaren iştirak nafakası verilir. Velayet davası sırasında çocuk, velayet hakkı olmayan tarafça bakılıyorsa, tedbir nafakasına hükmedilir ve davanın kesinleşmesiyle iştirak nafakası başlar.

İştirak Nafakasının Ödenmesi ve Faizi

İştirak Nafakasının Ödenmesi

İştirak nafakası, TMK madde 330/2 uyarınca her ay peşin olarak ödenir. Nafakanın maddi tazminat gibi toplu olarak ödenmesi, iştirak nafakasının amacına aykırıdır. Nafakanın ödeme şekli, genellikle nakit olarak belirlenir ve çocuğun ihtiyaçları doğrultusunda kullanılması beklenir.

İştirak Nafakasında Temerrüt Faizi

İştirak nafakası alacağına faiz işletilmesi, alacaklının alacağından bir süre mahrum kalması nedeniyle uygulanabilir. Faiz uygulaması için nafakanın kararlaştırılmış ve muaccel olması, ayrıca nafaka yükümlüsünün temerrüde düşmüş olması gerekmektedir. İştirak nafakası için özel bir faiz düzenlemesi olmadığından, 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun hükümlerine göre kanuni temerrüt faizi uygulanır.

İştirak Nafakası Miktarının Değiştirilmesi

İştirak nafakasının miktarı, değişen koşullar sebebiyle azaltılabilir veya artırılabilir. Nafakanın yeni koşullara uyarlanması için belirli bir sürenin geçmesi gerekmez. Hem nafaka alacaklısı hem de borçlusu, iştirak nafakasının miktarının değiştirilmesi davasını açabilir.

İştirak Nafakasının Artırılması

İştirak nafakasının artırılması talebinde bulunulduğunda, hakim çocuğun eğitim veya sağlık gibi sebeplerle artan ihtiyaçlarını, nafaka yükümlüsünün mali gücündeki artışı ve velayet sahibinin ekonomik durumunu değerlendirir. Eğer hakkaniyet gerektiriyorsa, hakim iştirak nafakasını artırabilir.

İştirak Nafakasının Azaltılması

İştirak nafakasının azaltılması talebinde bulunulduğunda, hakim nafaka yükümlüsünün ödeme gücünün azalıp azalmadığını, çocuğun ihtiyaçlarının ve gelirlerinin değişip değişmediğini ve velayet sahibinin ekonomik durumunun iyileşip iyileşmediğini değerlendirir. Eğer değişen koşullar nafakanın azaltılmasını gerektiriyorsa, hakim iştirak nafakasını azaltabilir.

Çocuk Nafakasının Sona Ermesi ve Zamanaşımı

Ölüm

1. Nafaka Alacaklısının Ölümü: Nafaka alacaklısının ölümü ile iştirak nafakası sona erer. Alacaklısının mirasçıları, ölüm tarihine kadar işlemiş olan nafaka alacağını talep edebilirler.
2. Nafaka Yükümlüsünün Ölümü: Nafaka yükümlüsünün ölümü de iştirak nafakasını sona erdirir. Yükümlünün ölümüne kadar işlemiş olan nafaka borcu, mirasçılarından talep edilebilir.
3. Çocuğun Ölümü: Nafaka ödenen çocuğun ölmesi de iştirak nafakasını sona erdirir. Alacaklı, çocuğun öldüğü tarihe kadar işlemiş olan nafaka alacağını talep edebilir.
4. Ölüm Karinesi ve Gaiplik Kararı: Ölümüne kesin gözle bakılan bir olay içinde kaybolan ve cesedi bulunamayan kişiler, ölüm karinesi uyarınca ölmüş kabul edilir ve iştirak nafakası sona erer.

Erginliğe Ulaşma

1. Doğal Erginlik: Çocuğun 18 yaşını doldurması ile iştirak nafakası sona erer.
2. Evlilik Yoluyla Erginlik: Çocuğun evlenmesi ile ergin kılınması, iştirak nafakasının sona ermesine neden olur.
3. Hakim Kararı ile Erginlik: Hakim kararı ile ergin kılınan çocuk için iştirak nafakası sona erer.
4. Erginlikten Sonra Çocuğun Eğitimine Devam Etmesi: Ergin çocuğun eğitimine devam etmesi durumunda, iştirak nafakasının yerine yardım nafakası talep edilebilir.

Evlat Edinme

Evlat edinme ile biyolojik anne ve babanın hak ve yükümlülükleri evlat edinene geçer ve iştirak nafakası sona erer.

Velayetin Alınması

Velayet hakkının değişmesi durumunda, yeni velayet sahibine kararın kesinleşmesinden itibaren iştirak nafakası verilir ve önceki iştirak nafakası sona erer.

Nafakadan Feragat Edilmesi

Nafakadan feragat, hükme bağlandıktan sonra geçerlidir ve feragat edilen tarihten itibaren iştirak nafakası sona erer.

Nafaka Yükümlüsünün Yoksullaşması

Nafaka yükümlüsünün mali durumunun kötüleşmesi durumunda, hakim talep üzerine iştirak nafakasını kaldırabilir.

İştirak Nafakasında Zamanaşımı

İştirak nafakası, çocuk erginliğe ulaşana kadar talep edilebilir. İlama bağlı iştirak nafakası borcu, on yılda zamanaşımına uğrar ve son takipten geriye doğru on yıl önceki birikmiş nafaka borcu zamanaşımına uğrar. İlam niteliğinde olmayan nafaka alacakları ise beş yıllık zamanaşımı süresine tabidir.

İştirak (Çocuk için) Nafaka Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Görevli Mahkeme

İştirak nafakası davaları, aile hukukundan doğan uyuşmazlıklar kapsamında değerlendirildiğinden, bu davaları görmekle yükümlü olan mahkemeler aile mahkemeleridir. Aile mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde ise, Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından belirlenen asliye hukuk mahkemeleri, aile mahkemesi sıfatıyla bu davaları görmektedir. İştirak nafakası davalarında görevli mahkemenin belirlenmesinde, nafakanın boşanma davası içerisinde veya boşanma kararından sonra ayrı bir dava olarak talep edilmesi arasında bir fark bulunmamaktadır.

Yetkili Mahkeme

İştirak nafakası davalarında yetkili mahkeme, genel olarak davalının yerleşim yerindeki mahkemedir. Boşanma davası ile birlikte iştirak nafakası talep edilmesi halinde, boşanma davasında yetkili olan mahkeme, iştirak nafakası için de yetkilidir. Boşanma davasından sonra ayrı bir dava ile iştirak nafakası talep edilmesi durumunda ise, nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Bununla birlikte, TMK madde 326 uyarınca, çocukla kişisel ilişki kurulması ile ilgili her davanın çocuğun oturduğu yer mahkemesinde de açılabileceği düzenlenmiştir. Dolayısıyla, iştirak nafakası davalarında da çocuğun oturduğu yer mahkemesi yetkili olabilir.

İştirak nafakası davalarında kesin yetki kuralı bulunmadığından, hakim, re’sen yetkisizlik kararı veremez. Davalı, süresi içinde ve usulüne uygun şekilde yetkisizlik itirazında bulunmazsa, davanın açıldığı mahkeme yetkili hale gelir. Ancak, daha önce açılan bir iştirak nafakası davasında yetki itirazında bulunulmaması, sonraki davalarda yetki itirazı yapılmasına engel teşkil etmez.

Önemli Linkler

• 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu

• Yoksulluk Nafakası

• Boşanma Avukatı

• Tedbir Nafakası ve Dava Dilekçesi

Sıkça Sorulan Sorular

İştirak Nafakası Ne Demek?

İştirak nafakası, Türk Medeni Kanunu’nun 182. maddesi uyarınca, boşanma veya ayrılık durumunda velayet hakkı kendisine verilmeyen ebeveynin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine mali gücü oranında katılma yükümlülüğüdür. Bu yükümlülük, çocuğun ihtiyaçlarının karşılanmasını ve maddi sıkıntı çekmemesini amaçlar.

İştirak Nafakası Ne Zaman Biter?

İştirak nafakası, genellikle çocuğun 18 yaşına ulaşarak reşit olmasıyla sona erer. Ancak, özel durumlar (örneğin, çocuğun eğitimine devam etmesi) nedeniyle nafaka yükümlülüğünün devam etmesi kararlaştırılabilir. Ayrıca, çocuğun evlenmesi, kendi geçimini sağlayacak düzeyde gelir elde etmesi veya velayetin değişmesi gibi durumlar da iştirak nafakasının sonlandırılmasına neden olabilir.

İştirak Nafakası Nasıl Hesaplanır?

İştirak nafakasının miktarı, çocuğun yaş ve ihtiyaçları, anne-babanın mali durumu ve çocuğun gelirleri gibi faktörler göz önünde bulundurularak belirlenir. Hakim, tarafların ekonomik durumunu ve çocuğun gereksinimlerini dikkate alarak nafaka miktarını hakkaniyete uygun bir şekilde belirler. İştirak nafakası her ay peşin olarak ödenir ve mali durumlardaki değişikliklere göre revize edilebilir.

İştirak Nafakası Artış Oranı Nedir?

İştirak nafakasının artış oranı, genellikle tarafların anlaşması veya hakimin kararıyla belirlenir. Artış oranı, enflasyon oranı, tarafların mali durumundaki değişiklikler ve çocuğun ihtiyaçlarındaki artış gibi faktörlere göre belirlenebilir. Yargıtay uygulamasına göre, iştirak nafakası miktarı, genellikle her yıl Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) oranında artırılmaktadır. Ancak, olağanüstü durumlar söz konusu olduğunda, hakim farklı bir oranda artışa karar verebilir.