İştirak (Çocuk) Nafakası İcra İşlemleri

 

İlamlı İcra Yoluyla Tahsilat

İştirak nafakası, boşanma sonucu çocuğun bakımı için bir ebeveynden diğerine ödenmesi gereken meblağdır. Bu nafaka, çocuğun temel ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla hükmedilir. Ancak, nafaka yükümlüsünün ödeme yapmaması durumunda, alacaklı tarafın haklarını korumak için ilamlı icra yoluyla tahsilat süreci devreye girer.

Bu süreç, yasal düzenlemelere uygun olarak, alacaklının ilamı icra dairesine sunması ve gerekli icra işlemlerinin başlatılmasıyla işler. İlamlı icra takibi, alacaklının alacağını etkin bir şekilde tahsil etmesini sağlar ve nafaka borçlusuna yükümlülüklerini yerine getirme konusunda ciddi bir hatırlatma yapar.

İştirak Nafakası İlamının Uygulanması

İştirak nafakası kararı alındıktan sonra, ödeme iki yöntemle gerçekleştirilebilir. İlk olarak, taraflar anlaşarak nafaka ödemesini icra takibine gerek kalmadan gerçekleştirebilirler. Eğer anlaşma sağlanamazsa, nafaka alacaklısı, elindeki ilamı icra dairesine sunarak ilamlı icra takibi başlatabilir.

İlamlı icra takibi, İcra ve İflas Kanunu (İİK) m. 38 uyarınca, ilam niteliğindeki belgelerle de yapılabilmektedir. Bu nedenle, noter onaylı borç senetleri veya nafaka ile ilgili yapılan anlaşmalara dayalı olarak da icra işlemi başlatılabilir.

Bir mahkeme kararının icraya konulabilmesi için genellikle kesinleşmiş olması gerekmez. Ancak, aile hukukuyla ilgili kararların (örneğin boşanma veya babalık kararları) icra edilebilmesi için kesinleşmiş olmaları gereklidir (HMK m. 367/2). Nafaka kararlarının icrası için ise kararın kesinleşmiş olması şartı aranmaz. Ancak, boşanma davası sonucu verilen iştirak nafakası kararının icra edilebilmesi için boşanma kararının kesinleşmiş olması gerekir.

İlamlı icra işlemine başvurulabilmesi için, ilamın zamanaşımına uğramamış olması gereklidir. İlamlar genellikle 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir ve bu süre, son işlem tarihinden itibaren başlar.

İcra Dairesinin Yetkisi

İcra ve İflas Kanunu’nun 34. maddesine göre, ilamlı icra işlemlerinde her icra dairesi yetkilidir. Bu durum, nafaka alacaklısının, iştirak nafakası ilamının icrasını Türkiye’deki herhangi bir icra dairesinden talep edebileceği anlamına gelir. Nafaka borçlusunun, icra dairesinin yetkisine itiraz etme hakkı bulunmamaktadır.

Ayrıca, nafaka alacaklısı, ikametgahının değişmesi halinde, icra işleminin yeni ikametgahındaki icra dairesine aktarılmasını talep edebilir. Bu durum, nafaka alacaklısının alacağına daha kolay ulaşabilmesini sağlar. Ancak, ikametgah değişikliğinin amacının borçluya zarar vermek olduğu anlaşılırsa, Türk Medeni Kanunu’nun 2. maddesi gereğince bu hüküm uygulanmayacak ve borçlunun itiraz hakkı doğacaktır.

İcra Takibinin Başlatılması

Nafaka alacaklısı, elinde bulunan iştirak nafakası kararı ile Türkiye’nin herhangi bir yerindeki icra dairesine başvurarak, gerekli harç ve masrafları ödedikten sonra icra takibine başlama talebinde bulunabilir. İştirak nafakası, yoksulluk nafakası ve tazminat gibi birden fazla alacak türü aynı davadan kaynaklanıyorsa, bu alacaklar için tek bir icra dosyası açılması, sürecin verimliliği açısından önemlidir. Aksi halde, gereksiz yere birden fazla icra takibi başlatmak, usul ekonomisine aykırı olacaktır.

İcra dairesi, nafaka alacaklısının talebi üzerine, nafaka borçlusuna icra emri gönderir. Bu emirde, borçlunun 7 günlük bir ödeme süresi olduğu ve bu süre içinde ödeme yapılmaması halinde mal varlığı üzerine haciz işlemi yapılacağı belirtilir. Borçlu, icra emrinin kendisine tebliğ edilmesinden sonra, borcun zamanaşımına uğradığını, ödeme süresi verildiğini veya borcun daha önce ödendiğini belirterek İcra Mahkemesine başvurabilir. Ancak, icra takibinin başlatılması, borçlunun bu itirazları nedeniyle durmaz.

Eğer çocuğa iştirak nafakası yükümlüsü fiilen bakıyorsa, bu durumda yükümlüden nafaka talep edilemez. Çocuğun bakım ve eğitim giderlerinin nafaka borçlusu tarafından karşılandığı durumlar için ilamlı icra takibi başlatıldığında, borçlunun icra mahkemesinden icranın durdurulmasını talep etme hakkı vardır.

Ayrıca, iştirak nafakası yükümlülüğünün sona ermesi, örneğin velayetin sona ermesi veya çocuğun reşit olması durumlarında da icra mahkemesinden icranın durdurulması talep edilebilir. Yargıtay, çocuğun reşit olmasından sonraki döneme ilişkin nafaka için icra takibinde bulunulması durumunda, borçlunun icra mahkemesine yaptığı başvuruyu, karara aykırı hareket nedeniyle şikayet olarak değerlendirir. İştirak nafakasının çocuğun reşit olmasıyla kanuni olarak sona erdiği göz önünde bulundurulduğunda, bu durumun şikayet olarak değerlendirilmesi makuldür.

İlamlı takiplerde, istinaf veya temyize başvurulduğunda icranın durdurulması için süre istenmesi genellikle mümkündür; ancak, nafaka ilamları için bu durum geçerli değildir. İştirak nafakası kararları için başlatılan icra takibinde, nafaka borçlusunun istinaf veya temyiz başvurusu yapması icranın durdurulması için bir süre isteme hakkını doğurmaz.

Haciz İşlemleri

İştirak nafakası kararı alındıktan sonra, nafaka borçlusunun ödeme yapmaması durumunda, nafaka alacaklısının başvurabileceği en etkili yollardan biri haciz işlemleridir. İcra ve İflas Kanunu kapsamında gerçekleştirilen haciz işlemleri, nafaka alacaklısının alacağını tahsil etmesine olanak tanır. Bu süreçte, borçlunun maaşı, ücreti veya diğer gelir kaynakları üzerine haciz konulabilir.

Haciz işlemleri, alacaklıların haklarını koruyan ve borçluların yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlayan önemli bir mekanizmadır.

Gelir ve Ücret Üzerine Haciz

Nafaka borçlusunun, icra emrinin kendisine ulaşmasından sonra yedi günlük süre içinde borcunu ödemesi gerekmektedir. Bu süre zarfında ödeme yapılmazsa, alacaklının talebi üzerine borçlunun maaşı veya diğer gelirleri üzerine haciz konulabilir. İcra ve İflas Kanunu’nun 83. maddesi uyarınca, borçlunun gelirinin bir kısmı haczedilemez; ancak geriye kalan kısım üzerine haciz uygulanabilir. Bu haczedilebilir miktar, gelirin en az dörtte biri kadardır. Ancak, nafaka alacakları için bu sınırlama uygulanmaz ve alacaklı, borçlunun gelirinin tamamına kadar haciz talep edebilir.

Emekli maaşları genellikle haczedilemez; ancak nafaka borçları için bu kuralın bir istisnası bulunmaktadır. Dolayısıyla, emekli maaşları da nafaka borçları için haczedilebilir.

Hacze Katılma

Bir mal üzerine birden fazla alacaklı tarafından haciz konulabilir. Bu durumda, elde edilen gelirin nasıl paylaşılacağı sorunu ortaya çıkar. İcra ve İflas Kanunu’nun 101. maddesi uyarınca, bazı alacaklılar, haciz işlemine doğrudan katılmadan alacaklarını tahsil edebilir. Bu, özellikle nafaka alacaklıları için geçerlidir; yani, bir nafaka alacaklısı, haciz işlemine katılmak için ayrı bir takip yapmaya gerek duymadan, zaten konmuş olan bir hacze dahil olabilir. Bu durumda, alacaklıların ilamı bulunması yeterlidir ve hacizli malın satışından elde edilen gelir, nafaka alacaklılarına öncelikli olarak ödenir.

Gelirlerin Dağıtımı

İcra ve İflas Kanunu’nun 140. maddesi gereğince, haczedilen malın satışından elde edilen gelir, tüm alacaklıların taleplerini karşılamaya yetmiyorsa, icra dairesi bir sıra cetveli hazırlar. Alacaklılar, İcra ve İflas Kanunu’nun 206. maddesinde belirtilen iflas durumunda uygulanan sıralamaya göre alacaklarını tahsil ederler.

Aynı maddenin 4-C fıkrası uyarınca, aile hukukundan kaynaklanan nafaka alacaklıları sıra cetvelinde en üst sırada yer alır ve alacaklarını diğer alacaklılardan önce alırlar. Dolayısıyla, iştirak nafakası alacaklısı, gelirlerin dağıtım aşamasında öncelikli konumda olup, alacağını diğer alacaklılardan önce tahsil eder.

 

 

İştirak Nafakası İhlalinin Sonuçları

İcra ve İflas Kanunu kapsamında, nafaka borçlusunun yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda uygulanan yaptırımlardan biri de tazyik hapsidir. Tazyik hapsi, borçluyu nafaka ödemeye zorlamak amacıyla uygulanan bir tedbirdir ve belirli şartlar altında icra edilir.

Tazyik Hapsi Uygulaması

İcra ve İflas Kanunu’nun (İİK) 344. maddesine göre, nafaka yükümlülüğünü yerine getirmeyen borçlu aleyhine, alacaklının talebiyle, en fazla üç aylık tazyik hapsi uygulanabilir. Borçlu, hapis cezası uygulanmaya başladıktan sonra borcunu öderse serbest bırakılır. İİK’nın 344/2 maddesi uyarınca, borçlu nafakanın azaltılması veya kaldırılması için dava açarsa, hakim, ileri sürülen sebepleri göz önünde bulundurarak tazyik hapsinin uygulanmasını davanın sonuna kadar erteleyebilir.

Tazyik hapsi, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda tanımlanmış olmayıp, belirli bir yükümlülüğün yerine getirilmesini sağlamak amacıyla kişinin özgürlüğünden mahrum bırakılması şeklinde tanımlanabilir. Anayasa Mahkemesi, tazyik hapsinin bir ceza olmadığını, belirli bir yükümlülüğün yerine getirilmesini sağlama amacı taşıdığını belirtmiştir. Tazyik hapsi, adli sicil kaydına işlenmeyen, ertelenemeyen ve şartlı tahliye hükümlerine tabi olmayan bir hapis türüdür.

Tazyik Hapsinin Şartları

Tazyik hapsine karar verilebilmesi için öncelikle mahkeme tarafından verilmiş bir nafaka kararının bulunması gereklidir. Bu karar, kesinleşmiş bir nafaka ilamı veya nafakaya ilişkin bir ara karar olabilir. İştirak nafakasının ödenmemesi durumunda tazyik hapsine karar verilebilmesi için mahkemece hükmedilmiş bir nafaka ilamının bulunması şarttır. Ardından, nafaka borçlusuna karşı ilama uygun bir icra takibi başlatılmış ve icra emri borçluya usulüne uygun olarak tebliğ edilmiş olmalıdır. İcra emri, cezaların kişiselliği ilkesi doğrultusunda, borçluya bizzat tebliğ edilmelidir.

Borçlunun ilamda belirtilen ödeme koşullarına uymadığının sabit olması gerekmektedir. İştirak nafakası aylık ödenen bir nafaka olduğundan, icra emrinin tebliği ile şikayet zamanı arasında en az bir aylık ödenmemiş nafaka borcu bulunması gereklidir. Borçlunun, icra emrinin tebliğinden önceki birikmiş nafakaları ödememesi suç teşkil etmez.

Ayrıca, nafaka alacaklısının şikayet etmesi ve borçlunun ilamda belirtilen yükümlülüklere uymadığının sabit olması gereklidir. Tazyik hapsi kararı verilebilmesi için nafaka ilamında yer alan nafaka borcunun maddi hukuk açısından devam ediyor olması ve cezayı ortadan kaldıran sebeplerin bulunmaması gereklidir. Eğer nafaka alacaklısı şikayetinden feragat ederse veya nafaka borcu ödenirse, dava ve ceza düşer.

Nafaka borçlusunun nafakanın kaldırılması veya azaltılması amacıyla dava açması halinde, icra mahkemesi, davanın sonucunu beklemek üzere tazyik hapsinin uygulanmasını erteleyebilir. Ancak bu erteleme, hakimin takdirine bağlıdır ve genellikle nafakanın kaldırılması veya azaltılması davası açıldığında, bu dava bekletici mesele olarak kabul edilir.

Tazyik Hapsi Yargılaması

Nafaka alacaklısının şikayeti üzerine icra mahkemesi, duruşma günü belirler ve tarafların duruşmaya katılması zorunludur. Şikayetçi nafaka alacaklısı duruşmaya gelmezse veya vekilini göndermezse, şikayet hakkı düşer. İcra mahkemesi, sanık borçluyu duruşmaya çağırır ve davetiyede, duruşmaya gelmemesi halinde yokluğunda karar verileceği açıkça belirtilir.

İcra mahkemesi, duruşmada tarafları dinler, delilleri inceler ve kararını verir. Nafaka alacaklısı, şikayet dilekçesinde veya beyanında belirttiği delillerle sınırlıdır. Borçlu sanık, savunmasını genişletme hakkına sadece bir kez sahiptir. Mahkeme, yargılama sonunda nafaka ilamına uyulmadığına ve tazyik hapsinin şartlarının gerçekleştiğine karar verirse, borçluyu tazyik hapsine mahkum eder.

Yargılama Sonucunda Hüküm Kurulması

İcra mahkemesi, yargılama sonucunda, nafaka ilamına uyulmadığı tespit edilirse, borçluyu tazyik hapsine mahkum eder. Tazyik hapsi süresi, en fazla üç ay olabilir. Ancak, şikayetçi nafaka alacaklısının şikayetinden feragat etmesi, borçlunun nafakayı ödemesi veya nafaka borcunun itfa edilmiş olması durumunda, dava ve ceza düşer.

İtiraz Kanun Yolu

İcra mahkemesi tarafından verilen tazyik hapsi kararlarına karşı, tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebilir. Kararı veren mahkeme, itirazı incelemek üzere dosyayı ilgili mahkemeye gönderir. İtirazın kabul edilmesi halinde, itiraz konusu hakkında da karar verilir. İtiraz üzerine verilen karar kesindir.

Bu şekilde, iştirak nafakası ilamına uyulmamasının yaptırımı olarak tazyik hapsi uygulanabilir. Tazyik hapsinin amacı, borçluyu nafaka ödemeye zorlamaktır. Ancak, borçlunun nafakayı ödemesi veya ilgili şartların gerçekleşmemesi halinde, tazyik hapsi uygulanmayabilir veya ertelenebilir.

Sonuç

İştirak nafakası, boşanma sonrası çocukların ihtiyaçlarının karşılanması için önemli bir finansal destektir. Ancak nafaka yükümlülüğünün ihlali, alacaklı ebeveyn ve çocuk için ciddi sorunlara yol açabilir. Bu nedenle, ilamlı icra yoluyla tahsilat, alacaklıların haklarını korumak ve borçluları yükümlülüklerini yerine getirmeye teşvik etmek için etkili bir yöntemdir.

İcra ve İflas Kanunu kapsamında yürütülen haciz işlemleri, alacaklıların alacaklarını tahsil etmelerine olanak tanırken, tazyik hapsi uygulaması, borçluları nafaka ödemeye zorlayan caydırıcı bir tedbirdir. Bu süreçler, hukuki düzenlemelere uygun olarak titizlikle yürütüldüğünde, nafaka alacaklılarının haklarının korunmasına ve çocukların ihtiyaçlarının karşılanmasına katkıda bulunur.

Önemli Linkler

• TMK, Türk Medeni Kanunu
• İcra ve İflas Kanunu
• İştirak Nafakası (Çocuk Nafakası)
• Çocuk için Nafaka Davası
• Boşanma Avukatı

Sıkça Sorulan Sorular