Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçu ve Cezası

 

Tarihi Eser Kaçakçılığı Hukuki Temeli

Tarihi eser kaçakçılığı, Türk Ceza Kanunu dışında 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 67 vd. maddeleriyle düzenlenmektedir. Bu kanun, ülkedeki taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunmasını ve kaçakçılığın önlenmesini amaçlamaktadır.

Tarihi eser kaçakçılığı suçu, Türk hukukunda 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 23. maddesinde düzenlenen taşınır kültür ve tabiat varlıklarını kapsar. Bu varlıklar, jeolojik, tarih öncesi, tarihi ve sanatsal açıdan değer taşıyan eserlerden oluşur. İnsan iskeletleri, defineler, aletler, sanat eserleri, yazılı veya tasvirli belgeler, madalyalar ve daha birçok kültürel ve tarihi değere sahip nesne suçun konusunu oluşturur.

 

 

Kültür Varlıklarının Tanımı

Kültür varlıkları, bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili tarih öncesi ve tarihi devirlere ait yer üstü, yer altı veya su altındaki taşınır ve taşınmaz varlıkları içermektedir. Bu varlıklar, bilimsel ve kültürel açıdan özgün değere sahip olabilir.

Suçun Tanımı

Kültür varlıklarının ticareti ve kaçakçılığı, hukuki bağlamda tarihi eser kaçakçılığı olarak kabul edilir. Bu suç, kültürel mirasa ve tarihi değerlere zarar verme potansiyeline sahiptir.

Kültür varlıkları, tarihi ve kültürel mirası yansıtan önemli eserlerdir. Ancak tarihi eser kaçakçılığı, bu varlıkların yasa dışı ticareti ve kaçırılmasını içerir. Suçun konusu, genellikle uzmanlar tarafından belirlenir ve bilirkişi raporlarıyla teşhis edilir. Dolayısıyla suçun işlenmesi, teknik bilgi gerektiren bir konu olarak karşımıza çıkar.

Tarihi eser kaçakçılığıyla mücadele etmek amacıyla Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından özel birimler ve kurumlar oluşturulmuştur. Bu kurumlar, kaçakçılığı engellemek, tarihi eserleri tespit etmek ve iade etmek için çalışmalar yürütmektedirler. Ayrıca, suç işlendiği durumda savcılıkları haberdar etmekle görevlidirler.

Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçu ve Cezaları

Tarihi eser kaçakçılığı, Türk Ceza Kanunu kapsamında değil, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 67 vd. maddeleri ile düzenlenir. Suçun cezaları şu şekildedir:

1. Bildirim Yükümlülüğüne Aykırı Hareket: Bildirim yükümlülüğüne kasten ve mazeretsiz olarak aykırı davranan kişilere 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası verilir. Bildirimi yapılmamış kültür ve tabiat varlıklarının ticaretini yapanlara ise 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ve 5000 güne kadar adlî para cezası uygulanır. Bu suçlar ayrıca cezalandırılabilir.
2. Yurt Dışına Çıkarma Yasağına Aykırı Hareket: Tarihi eserlerin yasa dışı yollarla yurt dışına çıkarılması suç teşkil eder. Bu durumda suç işleyen kişilere 5 yıl ile 12 yıl arasında hapis cezası ve 5000 güne kadar adli para cezası verilir.
3. İzinsiz Araştırma, Kazı ve Sondaj Yapma: İzinsiz olarak araştırma, kazı ve sondaj yapan kişilere 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası uygulanır. Ancak eğer izinsiz işlem yapılan yer sit alanı veya koruma gereken bir bölge değilse, ceza 1/3 oranında azaltılabilir.

İzinsiz Kazı ve Definecilik: İzinsiz define arama işlemi 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. Bu işlem define eserlerini yurt dışına kaçırma amacı taşıyorsa, ceza iki katına çıkarılabilir. Define arama işlemleri genellikle izinsiz yapılmasına rağmen, izinli olarak gerçekleştirilen araştırmalar Türkiye’de yaygın değildir.

Kişi, bu suçları işlediği eserleri soruşturma başlamadan önce yetkililere teslim ederse, mahkeme bu durumu ceza miktarında indirim olarak değerlendirebilir.

Evde Tarihi Eser Bulundurmanın Cezası

Tarihi eserler, kültürel mirasın önemli bir parçasını temsil eder ve korunmaları toplumun ve devletin sorumluluğundadır. Tarihi eserlere sahip olmak isteyenler, ilgili ülkede yürürlükte olan kültürel miras koruma yasalarına saygı göstermelidir. Bu yasalar, tarihi eserlerin satın alınması, taşınması ve sahip olunması ile ilgili özel izinleri, prosedürleri ve kısıtlamaları içerebilir.

Tarihi eserlere yasalara aykırı bir şekilde sahip olanlar, cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalabilirler. Bu cezalar arasında para cezaları, hapis cezaları ve diğer yaptırımlar bulunabilir. Tarihi eserlerin korunması, geçmişimizin ve kültürümüzün önemli bir parçası olduğu için toplumun ve devletin ortak sorumluluğudur.

Türkiye’de, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 4. Maddesi tarihi eser bulundurmayı suç olarak tanımlar. Bu maddeye göre:

1. Taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarını bulanlar ve ellerinde bulunduranlar,
2. Kendi mülkleri veya sadece zilyet oldukları arazide böyle bir varlık olduğunu bilenler ve
3. Kendi mülkleri veya sadece zilyet oldukları arazide böyle bir varlığın bulunduğundan yeni haberdar olanlar, bu durumu yetkili makamlara en geç 3 gün içinde bildirmek zorundadır. Yetkili makamlar, en yakın müze müdürlüğü, köydeyse muhtar ve diğer yerlerde en yakın mülki idari amirdir.

Tarihi eser bulundurma suçu, tarihi eser kaçakçılığı suçunun bildirim yükümlülüğüne aykırı davranılması sonucunda ortaya çıkar. Evde tarihi eser bulundurma cezası 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezasını içermektedir.

Tarihi Eser Kaçakçılığı Konusunda Görevli Mahkemeler

Tarihi eser kaçakçılığı suçu, şikayete bağlı olmayan bir suç türüdür. Bu nedenle savcı, bu suçu kendi başına veya bir ihbar sonucunda öğrendiğinde, ek bir şikayete ihtiyaç duymadan soruşturmayı başlatma yetkisine sahiptir.

Tarihi eser kaçakçılığı suçu, devlete karşı işlenen bir suç olarak kabul edildiği için kanuni olarak belirli bir şikayet süresi öngörülmemiştir. Bu durum, suçun işlendiği tarihten yıllar sonra bile bir ihbar veya bilgi üzerine savcının harekete geçebileceği anlamına gelir.

Görevli mahkeme, Asliye Ceza Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise suçun işlendiği yer mahkemesidir.

Tarihi eser kaçakçılığıyla mücadele, bu suçu işleyenlerin adalet karşısına çıkarılması ve kültürel mirasın korunması için önemli bir hukuki süreç içerir.

Sonuç

Tarihi eser veya define araması yapmak istendiğinde, yasal yollarla ve gerekli bildirimler ve izinler alındıktan sonra gerçekleştirilmelidir. Eğer define bulunursa veya tarihi eserlere rastlanırsa, bunlar devlete, genellikle müzeye, teslim edilmelidir.

Define bulunması durumunda, değerine göre farklı oranlarda tazminatlar ödenir. Eğer bulunan tarihi eser veya define, hazineye ait bir arazide keşfedilmişse, değerin %50’si aracıya, özel mülkiyete sahip bir arazide bulunmuşsa %40’ı aracıya, geriye kalan %10’u ise mülk sahibine verilir.

Teslim edilen tarihi eserlerin müzelere nakledilmesi durumunda, eserin korunması gerekliliği ve kültür ve tabiat varlığı olup olmadığı müzeye alınacaklarla alınmayacaklarını tespit etmek için bir “Değerlendirme ve Kıymet Takdir Komisyonu” tarafından incelenir. Müzelere alınmasına karar verilen eserler için komisyonca belirlenen maddi bedel, eseri getiren kişiye ödenir.

Tarihi eserlerin ve definelerin yasal ve uygun şekilde bulunması ve korunması, kültürel mirasın ve tarihi değerlerin korunmasına katkı sağlar ve bu süreçte yasal düzenlemelere uyulması büyük bir önem taşır. Bu, hem arkeolojik kazıları düzenleyenler hem de bu alanlarda çalışanları ve eserleri bulanları koruma altına alır.

Önemli Linkler

• KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Denizli Avukat

Sıkça Sorulan Sorular

Tarihi eser kaçakçılığı nedir?

Tarihi eser kaçakçılığı, korunması gereken taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının yasa dışı yollarla çalınması, ticaretinin yapılması veya yurt dışına çıkarılması gibi faaliyetleri içeren suçlardır.

Tarihi eserlere neden bu kadar önem veriliyor?

Tarihi eserler, geçmişimizin, kültürümüzün ve toplumların kimliklerinin bir parçasıdır. Bu eserler, tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar olan insanlık tarihini anlamamıza yardımcı olan önemli belgelerdir. Bu nedenle korunmaları ve gelecek nesillere aktarılması büyük bir önem taşır.

Tarihi eser kaçakçılığı nasıl engelleniyor?

Tarihi eser kaçakçılığını engellemek için yasal düzenlemeler, izin gereklilikleri ve bildirim yükümlülükleri vardır. Ayrıca, tarihi eserlerin bulunması durumunda bunların yetkililere teslim edilmesi gerekmektedir. Kültürel mirasın korunması, bu alanda çalışan uzmanların işbirliğiyle ve toplumun eğitilmesi ile sağlanır.

Tarihi eser kaçakçılığı suçunun cezası nedir?

Tarihi eser kaçakçılığı suçu, farklı görünüş biçimlerine göre farklı cezalar içerir. Bildirim yükümlülüğüne aykırı hareket etmek, yurt dışına çıkarma yasağına aykırı davranmak veya izinsiz olarak araştırma, define aramak, kazı ve sondaj yapmak gibi eylemlere göre cezalar değişebilir. Hapis cezaları, para cezaları ve diğer yaptırımlar bu suça bağlı olarak uygulanabilir.

Tarihi eser kaçakçılığıyla mücadele kimlerin sorumluluğundadır?

Tarihi eser kaçakçılığı ile mücadele, genellikle Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde özel birimler ve uzmanlar tarafından yürütülür. Ayrıca, yerel emniyet birimleri ve kamu görevlileri de bu suçun önlenmesi ve soruşturulmasında rol oynar.

Tarihi eserlerin bulunması ve teslim edilmesi nasıl teşvik edilir?

Tarihi eserlerin bulunması ve teslim edilmesini teşvik etmek için bazı ülkeler ödüller veya tazminatlar sunar. Eğer yasal yollarla ve izinlerle define araması yapılırsa ve bulunan eserler yetkililere teslim edilirse, bu kişilere maddi ödüller verilebilir. Bu uygulama, kaçak kazıların ve tarihi eser kaçakçılığının önlenmesine katkı sağlar.

Tarihi eserlerin satın alınması ve sahiplenilmesi ile ilgili neleri bilmemiz gerekiyor?

Tarihi eserlere sahip olmadan önce ilgili ülkedeki kültürel miras koruma yasalarını ve düzenlemelerini öğrenmek önemlidir. Yasalar, tarihi eserlerin satın alınması, sahip olunması ve taşınmasıyla ilgili izinleri ve bildirim yükümlülüklerini içerir. Bu yasalara uyulması, yasa dışı tarihi eser kaçakçılığı ile mücadeleye katkı sağlar.

Tarihi eserlere sahip olan kişiler ne yapmalı?

Eğer bir kişi tarihi eserlere sahipse ve bu eserlerin yasal yollarla edinilmediği veya koruma yasalarını ihlal ettiği şüphesi varsa, en iyi yaklaşım bu eserleri yetkililere teslim etmektir. Tarihi eserlerin yasa dışı yollarla satılması veya sahip olunması, yasaları ihlal eden bir eylemdir ve ciddi sonuçları olabilir. Teslim edilen eserler daha sonra koruma altına alınabilir ve toplumun bilinçlenmesine katkı sağlayabilir.