HAGB İPTAL, Anayasa Mahkemesi Kararı ile Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Kurumunun İptali,  Sonuçları ve Yeni Düzenleme

Güncelleme: 15/08/2023

Giriş

Bu yazıda, Anayasa Mahkemesi’nin 1/6/2023 tarihli E.2022/120 numaralı dosyada, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesine 5560 sayılı Kanun’un 23. maddesiyle eklenen (5) numaralı fıkrasının birinci cümlesinin Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal edilmesi ve kararın yürürlüğe giriş tarihi olan 1/8/2024 tarihinden itibaren hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumuna yönelik uygulamaların etkileri ele alınacaktır.

 

 

Anayasa Mahkemesi Kararının İçeriği ve İptal Gerekçesi

Anayasa Mahkemesi, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesine eklenen (5) numaralı fıkrada yer alan hükmün Anayasa’ya aykırı olduğuna hükmetmiştir. Söz konusu hükme göre, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası ile cezalandırılan sanıklar hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılabileceği öngörülmüştür.

Kararın gerekçesinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumunun mağdurlar açısından yeterli giderim sağlamadığı, ceza alan failin cezadan muaf tutulmasına yol açtığı ve kamu görevlisi olan failin işlediği son derece ciddi suçların cezasız kalmasına neden olduğu belirtilmiştir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kurumunun Etkileri ve Yeni HAGB düzenlemesi

Anayasa Mahkemesi’nin kararıyla iptal edilen hükmün yürürlüğe giriş tarihi olan 1/8/2024 tarihinden itibaren, hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilen kişilerin durumu belirsizlik içerisine girmiştir. Bu kişiler, cezalarının infaz edilip edilmeyeceği veya cezalarının düşürülüp düşürülmeyeceği konusunda net bir bilgiye sahip olamamaktadır.

Yeni HAGB Düzenlemesi

Türkiye’nin yargı sisteminde önemli bir konu olan “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması” (HAGB) düzenlemesi, uzun süreli cezaların uygulandığı davalarda yaygın olarak kullanılan bir yöntem olarak bilinmekteydi. Ancak, düzenlemenin bazı yönleri eleştirilere maruz kalmış ve bu eleştirilerin sonucunda Anayasa Mahkemesi, HAGB düzenlemesini iptal etme kararı almıştır. Bu makalede, Anayasa Mahkemesi’nin bu kararı ve beraberinde getirilen yeni düzenleme çalışmaları ele alınacaktır.

Yeni Düzenleme ve Savunma Hakkının Genişletilmesi

Yeni düzenleme kapsamında, sanıklara istinafa başvurabilme hakkı tanınacaktır. Bu adımın amacı, sanıkların mahkeme kararlarına karşı daha etkili bir savunma hakkına sahip olmalarını sağlamaktır. Önceki HAGB düzenlemesi, beraat kararı niteliği taşımadığı için sanıkların temyiz hakkı veya istinaf başvurusu yapma hakkını sınırlamıştı. Ancak yeni düzenleme ile bu haklar genişletilerek adil yargılama prensibi güçlendirilmeye çalışılacaktır.

Cezaların Erteleme Şartları

Eski HAGB kurumunda, suçlu bulunan bireylerin cezaları belirli bir süre boyunca ertelenebiliyor ve suç işlemezlik durumunda cezalar tamamen ortadan kalkabiliyordu. Yeni düzenlemeye göre ise tüm hukuki yollar tüketildiğinde ve mahkumluk şartları sağlandığında cezaların ertelenebileceği belirtilmektedir. Bu yaklaşımın, adaletin sağlanması ve suçluların cezalarını çekmelerinin önemi ile uyumlu olduğu söylenebilir.

Uyarlama Yargılaması ve Adalete Erişim

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilen kişiler, Anayasa Mahkemesi kararının ardından uyarlama yargılaması talep edebilirler. Uyarlama yargılaması, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının adil yargılanma hakkını ihlal edip etmediğini değerlendirecek ve adalete erişimi sağlayacaktır.

Yargıtayın Yaklaşımı ve Kanun Yararına Bozma Yoluna Başvuru

Yargıtay’ın daha önceki kararlarına göre, iptal kararının hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararlarının üzerinde geriye dönük bir etkisi yoktur. Ancak, hüküm mahkemesinin uyarlama yargılaması taleplerini değerlendirmesi gerekmektedir.

Hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilen kişiler, iptal kararı nedeniyle ceza yargılamasının adil yürütülmediğini düşünüyorsa, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 7. maddesi uyarınca hüküm Mahkemesine kanun yararına bozma yoluna başvurabilirler. Bu başvuru, mahkemelerin tekrar değerlendirme yapmasını sağlayacak ve adalete erişimi güçlendirecektir.

Sonuç

Anayasa Mahkemesi’nin; CMK 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kurumunu düzenleyen hükümlerini iptal etmesi, ceza yargılamasında önemli bir gelişmedir. Bu kararın yürürlüğe girişiyle birlikte, uyarlama yargılaması talepleri ve kanun yararına bozma yoluna başvuruları, adalete erişimi ve hakkaniyetin sağlanması için önemli bir role sahip olacaktır. Hükümetin bu alanda yeni düzenlemeler yapması ve hükümlerini hızla uygulaması, adaletin etkin bir şekilde sağlanmasına katkı sağlayacaktır. Gelecekteki ceza muhakemesi süreçlerinde, insan haklarına saygı prensipleri gözetilerek adil yargılama ve adaletin sağlanması için sürekli çalışmalar yapılmalıdır.

 

Önemli Linkler

• HAGB Nedir
• HAGB iptali ile alakalı Anayasa Mahkemesi Tarafından açıklama

 

Sıkça Sorulan Sorular

HAGB nedir ve neden iptal edildi?

HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması), uzun süreli cezaların uygulandığı davalarda kullanılan bir yöntemdi. Ancak temel hak ve özgürlüklere aykırı olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi.

Yeni düzenleme ne getiriyor?

Yeni düzenleme ile sanıklara istinafa başvurabilme hakkı tanınacak, böylece savunma hakkı genişletilecek. Ayrıca cezaların ertelenebilmesi için mahkumluk şartlarının sağlanması gerekecek.

Eski HAGB düzenlemesi nasıl çalışıyordu?

Eski düzenlemeye göre suçlu bulunan kişilerin cezaları ertelenebiliyor ve belirli bir süre suç işlemezlerse cezalar ortadan kalkıyordu.

Yeni düzenleme hangi amacı güdüyor?

Yeni düzenlemenin amacı, adil bir yargılama süreci sağlamak, savunma haklarını genişletmek ve cezaların adaletli bir şekilde uygulanmasını sağlamaktır.

Yeni düzenlemenin yürürlüğe girmesi için ne kadar süre var?

Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararının yürürlüğe girmesi için 1 yıllık bir süre tanınmıştır.