Etkin Pişmanlık Kavramı ve Uygulanabilir Suçlar

 

Etkin Pişmanlık Kavramı

Etkin pişmanlık, suçu işleyen failin suçun yol açtığı zararları gidermeye yönelik etkili bir şekilde pişmanlık göstermesi durumunu ifade eder. “Pişmanlık,” yapılan bir eylemin olumsuz sonuçlarını anlayarak üzülme anlamına gelir.

Etkin Pişmanlık Hükümleri

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) madde 168’de, hırsızlık, mala zarar verme, güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık, hileli iflâs, taksirli iflâs ve karşılıksız yararlanma suçları açısından etkin pişmanlık hükümleri düzenlenmiştir. Bu hükümler, suç işleyen kişinin zararı giderme amacıyla gösterdiği pişmanlık durumunu kapsar.

 

 

Etkin Pişmanlık ve Cezalandırma İlkesi

TCK, suç işlemenin cezalandırılmasını öngörür. Suç işlendiğinde, yasal tanımlanan unsurların varlığı durumunda fail cezalandırılır. Ancak suçun işlenmesiyle haksızlık ortaya çıkar ve kusurun örtülmediği durumlarda fail cezalandırılır. Etkin pişmanlık da cezayı kaldırma veya azaltma sebeplerinden biridir.

Etkin Pişmanlığın Şartları

Etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için belirli koşullar vardır:

1. Yasal düzenlemeye göre sınırlı suç türlerine uygulanabilir.
2. Failin bizzat pişmanlık göstermesi gerekir.
3. Fail, mağdura verdiği zararı geri verme veya tazmin suretiyle gidermelidir.

Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Uygulanması

Etkin pişmanlık hükümleri şu şekilde özetlenebilir:

1. Kovuşturma Başlamadan Önce Etkin Pişmanlık (2/3 İndirim):

Suç tamamlandıktan sonra, ancak hakkında kovuşturma başlamadan önce fail, azmettiren veya yardım eden zararı geri verme veya tazmin suretiyle tamamen giderirse, ceza üçte ikisine kadar indirilir (TCK m. 168/1).

2. Kovuşturma Başladıktan Sonra Etkin Pişmanlık (1/2 İndirim):

Kovuşturma başladıktan sonra ve hüküm verilmeden önce fail etkin pişmanlık gösterirse, ceza yarısına kadar indirilir (TCK m. 168/2).

3. Yağma Suçu İçin Özel Durumlar:

Yağma suçunda farklı indirim oranları öngörülür. Kovuşturma başlamadan önce yağma suçunda 1/2 oranına kadar, kovuşturma başladıktan sonra ise üçte birine kadar indirim yapılabilir.

4. Kısmi İade veya Tazmin Durumunda Etkin Pişmanlık (1/3 İndirim – TCK m. 168/4):

Kısmi iade veya tazmin halinde, mağdurun rızasıyla etkin pişmanlık gösteren fail, ceza üçte birine kadar indirilir.

5. Üçüncü Kişilerin Zararı Gidermesi (TCK m. 168/5):

Üçüncü kişilerin sanık adına zararı gidermesi durumunda da etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir. Sanığın en azından rızasını göstermesi veya karşı çıkmaması gereklidir.

Kısmi İade ve Tazmin İçin Rıza Şartı

Kısmi iade veya tazmin nedeniyle etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için mağdurun rızasının olması gereklidir.

Etkin Pişmanlığın Gösterilmesi ve Örnek Durumlar

Etkin pişmanlık, suçun işlendikten sonra hatanın fark edilmesi ve bu hatanın giderilmeye çalışılması anlamına gelir. Fail, suçun tamamlandığını anladıktan sonra pişmanlık duyup neden olduğu zararları telafi etmeye çalışır.

Etkin Pişmanlığın Gösterilmesi

Etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için zararın geri verilmesi veya tazmin edilmesi yanı sıra pişmanlığın ifade edilmesi gerekmez. Davranışlar yoluyla da gösterilebilir. Örneğin, çalınan eşyaların yerini söylemek suretiyle iade sağlanması etkin pişmanlık kapsamına girer.

Üçüncü Kişilerin Zararı Gidermesi

Üçüncü kişilerin, sanık adına zararı gidermeleri durumunda da etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir. Sanığın en azından rızasını göstermesi veya karşı çıkmaması gereklidir. Bu durumda da zararın geri verilmesi veya tazmin edilmesi gerekebilir.

Kısmi İade ve Tazmin İçin Rıza Şartı ve Örnekler

Kısmi iade veya tazmin nedeniyle etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için mağdurun rızasının olması gerekmektedir. Bu durumda iade veya tazmin, mağduru tatmin edecek düzeyde ve ona ilave külfet yüklemeden gerçekleşmelidir.

Kısmi İade ve Tazmin Örnekleri:

Örneğin, suça konu teybin bir kısmının mağdura iadesi veya hasarlı motosikletin kısmi onarımının sağlanması gibi durumlarda, mağdurun rızası bulunması halinde kısmi iade veya tazmin nedeniyle etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir.

Etkin Pişmanlığın Sınırları ve Tekrarlanması

Bir kişi, TCK m. 168/5 hükmünden sadece iki defa yararlanabilir. Yani aynı fail, etkin pişmanlık hükümlerinden en fazla iki kez faydalanabilir. Bu durumda kişinin suç işlemeye yönelik tekrarlayan bir şekilde pişmanlık göstermesi engellenir.

İade ve Tazminin Rıza Dışı Gerçekleşmesi Durumu

Eğer iade veya tazmin, failin rızası dışında, cebri icra yoluyla veya failin bilgisi dışında gerçekleşirse, gerçek anlamda pişmanlık gösterilmiş sayılmaz. Bu nedenle bu gibi durumlarda etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz. Çünkü uygulanma koşulları oluşmamıştır.

Önemli Linkler

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu

• TERÖR ÖRGÜTÜ ÜYELİĞİ SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK

• Ceza Hukuku

Sıkça Sorulan Sorular ve Cevapları

Etkin pişmanlık nedir?

Etkin pişmanlık, suçun işlenmesinin ardından failin suçun neden olduğu zararı telafi etmeye yönelik çaba gösterdiği ve pişmanlık duyduğu bir hukuki kavramdır.

Hangi suç türlerinde etkin pişmanlık hükümleri uygulanır?

Etkin pişmanlık hükümleri, hırsızlık, mala zarar verme, güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık, hileli iflâs, taksirli iflâs ve karşılıksız yararlanma gibi suç türlerinde uygulanabilir.

Etkin pişmanlıkta amaç nedir?

Etkin pişmanlıkla amaç, suçun neden olduğu zararları gidermek ve mağduru tatmin etmektir. Bu şekilde failin pişmanlığını göstermesi durumunda cezanın indirilmesi söz konusu olabilir.

Etkin pişmanlık hükümlerini kimler kullanabilir?

Etkin pişmanlık hükümlerinden, suçu işleyen fail, azmettiren veya yardım eden kişiler faydalanabilir. Ancak, pişmanlığın gerçek ve etkili olduğunun kanıtlanması gereklidir.

Etkin pişmanlıkta geri verme veya tazmin ne anlama gelir?

Geri verme, çalınan veya zarara uğratılan malın fiziksel olarak sahibine iade edilmesini ifade eder. Tazmin ise, zarar gören kişiye zararın maddi karşılığının ödenmesini içerir.

Etkin pişmanlık için mağdurun rızası neden önemlidir?

Kısmi iade veya tazmin durumlarında mağdurun rızası gereklidir çünkü mağdurun tatmin olması ve ilave bir külfete maruz kalmaması amaçlanır.

Kısmi iade veya tazmin ne zaman etkin pişmanlık kapsamına girer?

Kısmi iade veya tazmin, mağduru tatmin edecek düzeyde ve ilave bir külfet yaratmadan gerçekleştiğinde etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir.

Bir kişi etkin pişmanlık hükümlerinden kaç kez faydalanabilir?

Bir kişi, TCK m. 168/5 hükmü gereği en fazla iki kez etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanabilir.

İade veya tazminin rıza dışı gerçekleştiği durumda ne olur?

İade veya tazmin, failin rızası dışında veya bilgisi dışında gerçekleşirse, gerçek anlamda pişmanlık gösterilmiş sayılmaz ve etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz.

Etkin pişmanlık hükümleri, suçun cezasını tamamen ortadan kaldırır mı?

Hayır, etkin pişmanlık hükümleri cezayı tamamen kaldırmaz ancak cezayı indirme imkanı sağlar. Hangi oranda bir indirim yapılacağı ise duruma ve yargılama sürecine bağlıdır.